Bước mở đầu trong tiến trình hình thành chính sách nhân quyền của Canada đối với Việt Nam
Chiều ngày 19/11 vừa qua đã có một cuộc hội thảo quan trọng đối với cả Canada và Việt Nam, được tổ chức tại trụ sở quốc hội Canada. Cuộc hội thảo này mở đầu cho tiến trình kéo dài sang năm 2015 để hình thành chính sách của quốc hội Canada về vấn đề nhân quyền tại Việt Nam.
Cuộc hội thảo do dân biểu Wayne Marston, phó chủ tịch Tiểu Ban Nhân Quyền Quốc Hội Canada, chủ toạ; và do Luật sư Chris Mcleod, một nhà hoạt động chính trị với nhiều hiểu biết về tình hình Việt Nam, điều hợp. Hai diễn giả là các ông Đỗ Hoàng Điềm, Chủ Tịch đảng Việt Tân, và luật sư Vũ Đức Khanh, Giáo sư Đại học Ottawa và cũng là tác giả của nhiều bài viết giá trị trên các cơ quan truyền thông như BBC, VOA, RFA,…
Trong phần trình bày về tình hình, ông Đỗ Hoàng Điềm đã sơ lược bối cảnh dẫn Việt Nam đến tình trạng hiện nay. Về chính trị, đảng độc tài toàn trị đang tiếp tục tham nhũng, bán rẻ đất nước, tài nguyên. Tuy sự đấu đá nội bộ đang làm phân liệt trầm trọng hàng ngũ lãnh đạo, nhưng nhà cầm quyền vẫn có thể và không hề ngưng nghỉ việc áp chế mọi quyền căn bản của con người một cách triệt để, kể cả bằng hệ thống luật pháp mù mờ của họ. Về kinh tế, Việt Nam đang ở trong giai đoạn phá sản, đang đứng bên bờ vực thẳm vỡ nợ. Về phía dân chúng, các phong trào đấu tranh cho dân chủ, nhân quyền đang ngày càng lớn dần, đặc biệt bao gồm nhiều người quyết định bỏ đảng cộng sản. Internet và các trang mạng xã hội đã nhanh chóng trở thành phương tiện nối kết và đấu tranh hữu hiệu, vượt qua những cản trở do nhà cầm quyền dựng lên.
Ông Đỗ Hoàng Điềm cũng đưa ra một số dự kiến về tình hình sắp tới tại Việt Nam, và các động lực cũng như các thành phần sẽ tạo nên các đổi thay. Theo ông, viễn cảnh có xác xuất cao nhất là nhà cầm quyền sẽ tiếp tục phải đối phó với những khó khăn hiện nay, và sẽ phải lùi dần đến lằn mức phải chấp nhận một số những thay đổi về chính trị và nhân quyền.
Cuối cùng ông đưa ra 4 đề nghị cụ thể mà chính phủ Canada có thể thực hiện để thúc đẩy tiến trình dân chủ hoá Việt Nam: (1) Tạo áp lực đòi buộc CSVN phóng thích tất cả mọi tù nhân lương tâm và các nhà hoạt động xã hội; (2) Trợ giúp các tổ chức xã hội dân sự độc lập và những nhà bất đồng chính kiến; (3) Tạo áp lực đòi cải thiện hệ thống luật pháp, bảo đảm các quyền tự do hội họp, lập hội, biểu tình ôn hoà, đặc biệt là hủy bỏ các điều 79, 88, và 258 của Bộ Luật Hình Sự; và (4) Đặt rõ vấn đề nhân quyền trong các trao đổi song thương giữa Ottawa và Hà Nội.
Ông Đỗ Hoàng Điềm nhấn mạnh rằng việc thay đổi để có một chính phủ dân chủ ở Việt Nam không chỉ có lợi cho người Việt Nam, mà còn đóng góp rất lớn cho an ninh và sự phát triển kinh tế trong vùng cũng như thế giới.
Sau đó, Dân biểu Wayne Marston chia sẻ một số kinh nghiệm của Uỷ Ban Nhân Quyền Canada khi làm việc với các nhà nước độc tài như Guatemala, Columbia và Trung Quốc. Hình ảnh nhân quyền của Canada trên trường quốc tế có bị sứt mẻ vì đã không cột được vấn đề nhân quyền – vốn vẫn là giá trị cốt lõi của Canada – với các cuộc đối thoại giao thương song phương. Ông Wayne Marston khẳng định nhân quyền là giá trị vô cùng quan trọng mà các quốc gia đã ký kết các công ước nhân quyền quốc tế phải tuân giữ. Canada sẽ nỗ lực ràng buộc điều này trong chính sách nhân quyền sắp tới của Canada để làm đòn bẩy cho việc thúc đẩy nhân quyền ở Việt Nam.
Tiếp theo, Luật sư Vũ Đức Khanh, rút trong tập hồ sơ của ông các lá thư của văn phòng thủ tướng Canada và của Bộ trưởng Ngoại giao Canada gửi cho ông, cam đoan trong mọi cuộc gặp gỡ với đối tác Việt Nam, Canada đều nêu vấn đề nhân quyền, vì đó là điều không thể tách rời trong chính sách ngoại giao của Canada. Nhưng những thúc đẩy cải thiện tự do, dân chủ, nhân quyền, và pháp quyền của Canada, cùng làn sóng chỉ trích của cộng đồng quốc tế cho đến nay vẫn không tạo được chuyển biến nào từ phía Hà Nội. Luật sư Vũ Đức Khanh đề nghị hai biện pháp: (1) Thành lập một uỷ ban hỗn hợp Canada – Việt Nam để thiết lập một danh sách các tổ chức xã hội dân sự độc lập tại Việt Nam (những tổ chức dân sự không nằm dưới “cái dù” Mặt Trận Tổ Quốc của đảng CSVN). Dựa theo đó, Cơ quan CIDA (cơ quan viện trợ phát triển quốc tế của Canada – Canadian International Development Agency) sẽ chỉ trợ giúp cho các tổ chức xã hội dân sự độc lập để thúc đẩy tiến trình dân chủ hóa ở Việt Nam mà thôi; (2) Canada mở rộng chương trình trao đổi giáo dục để sinh viên Việt Nam có nhiều cơ hội hơn sang Canada học hỏi. Đó là cách đầu tư về lâu về dài cho tiến trình dân chủ hóaViệt Nam.
Trong phần hỏi đáp, nhiều vấn đề thiết thực đã được cử toạ nêu lên.
Trước câu hỏi làm thế nào để báo chí và truyền thông Canada lên tiếng về vấn đề biển đông, ông Đỗ Hoàng Điềm đề nghị nên vận động giới truyền thông bản xứ song song với việc vận động các tổ chức phi chính phủ (NGO). Luật sư Vũ Đức Khanh chia sẻ kinh nghiệm của ông trong việc vận động truyền thông ở vùng Đông Nam Á qua đề tài Biển Đông và Việt Nam. Ông cho rằng phải “kiên nhẫn và lựa chọn đúng đề tài”, cũng như phải làm sao để chủ đề có ít nhiều liên quan đến nước chủ nhà.
Để trả lời câu hỏi về tình hình các tổ chức xã hội dân sự tại Việt Nam, ông Đỗ Hoàng Điềm cho biết các tổ chức xã hội dân sự hoạt động trong lãnh vực xã hội và từ thiện được làm ngơ phần nào nếu họ không đụng chạm đến quyền lực của nhà nước. Tuy nhiên, những tổ chức xã hội dân sự hoạt động trong lãnh vực liên quan đến nhân quyền hay cải cách thể chế thì đều bị cấm đoán nghiệt ngã. Ước lượng hiện có khoảng từ 30 đến 40 tổ chức xã hội dân sự như vậy. Tuy chỉ là con số rất nhỏ trong tổng số 88 triệu dân, nhưng những tổ chức này đã chứng tỏ sự can đảm vượt bực, bất chấp những sách nhiễu, đàn áp của nhà cầm quyền. Họ hoạt động công khai và thường xuyên.
Luật sư Vũ Đức Khanh nhấn mạnh về nhu cầu hội nhập thế giới của Việt Nam hiện nay, đặc biệt Việt Nam là một trong 25 đối tác đang cần sự giúp đỡ của Canada. Do đó, Canada có thể vận dụng sự liên hệ này trong tiến trình dân chủ hoá Việt Nam. Để tránh những khó khăn đã gặp như đối với TQ, ông đề nghị Canada nên tổ chức những hội đoàn dân sự trong đó bao gồm lãnh tụ công đoàn (Việt Nam có thể sẽ là thành viên TPP, nên phải tuân thủ các điều kiện về công đoàn độc lập), giới trí thức và các tổ chức dân sự khác. Dân biểu Wayne Marston tán đồng đề nghị này.
Trả lời câu hỏi về hiệu năng của internet trong việc dân chủ hoá Việt Nam, ông Đỗ Hoàng Điềm đã đưa ra hình ảnh minh họa về sự thịnh hành của internet ở Việt Nam. Theo ông, Internet và Face Book là phương tiện vô cùng hữu hiệu để trao đổi thông tin, liên lạc, kết nối trong ngoài. Đây là điều mà nhà cầm quyền vô cùng lo ngại nhưng không thể nào ngăn chặn được.
Một câu hỏi được gửi đến buổi hội thảo qua intenet, muốn biết Việt Tân có sáng kiến nào để khơi động người dân đấu tranh cho nhân quyền. Ông Đỗ Hoàng Điềm nêu ra một số thực tế có thể tác động tinh thần đấu tranh như vấn đề tham nhũng, quyền lợi quốc gia bị xâm phạm, quyền lợi người dân bị tổn thương,.v.v…. Người Việt Nam đã bị tước đoạt nhiều thứ quyền, nhưng cơ bản và gần gũi nhất là quyền lựa chọn chính phủ của họ một cách tự do và công bằng.
Đồng quan điểm với ông Đỗ Hoàng Điềm, LS Vũ Đức Khanh đã nêu lên sự kiện hai phần ba dân số Việt Nam hiện nay ở độ tuổi dưới 35. Nhiều người trong thành phần này đã công khai bày tỏ mong muốn có sự thay đổi. Khi có điều kiện chọn lựa một cách tự do thì chắc chắn họ sẽ lựa chọn theo mong muốn của họ.
Để tạo tác động mạnh mẽ lên chính sách của các chính phủ đối với Việt Nam, luật sư nhân quyền Chris Mcleod đề nghị một việc làm đơn giản nhưng đầy hiệu quả. Đó là viết thư đến các toà đại sứ. Tất cả thư sẽ được đón đọc. Việc đơn giản và trong tầm tay của mọi người nhưng sẽ ảnh hưởng lớn lao lên các toà đại sứ, vì nhiệm vụ của họ là phải lắng nghe dân tình bản xứ.
Anh ngữ được dùng trong cuộc hội thảo, nhưng các trao đổi được thông dịch trực tiếp sang Pháp ngữ (ngôn ngữ chính thức thứ hai của Canada) qua các hệ thống thính thị và internet do quốc hội Canada thực hiện. Buổi hội thảo được truyền hình trực tiếp qua mạng Internet. Cơ quan CPAC (Cable Public Affairs Channel) của chính phủ Canada cũng phát hình trực tiếp cuộc hội thảo trên hệ thống của cơ quan này.
Được biết, trước đó một ngày, ông Điềm cũng thực hiện một cuộc hội thảo trực tuyến với giới trẻ tại Đại học Toronto, về chủ đề Triển vọng cho dân chủ ở Việt Nam và tác động đối với các nước Đông Nam Á (http://radiochantroimoi.com/phong-su/trien-vong-cho-dan-chu-o-viet-nam-va-tac-dong-doi-voi-cac-nuoc-dong-nam.html). Và sau buổi hội thảo trên, ông Đỗ Hoàng Điềm cũng tiếp xúc với Bộ Ngoại giao Canada để vận động nhân quyền cho Việt Nam.
RadioCTM tường thuật
